توضیحات

کهن‌ترین تاریخ گنجاندن نور در معماری ایران، به سدۀ سوم هزارۀ چهارم پیش از میلاد باز می‌گردد که برای کسب نور و سایه از ایجاد اختلاف سطح در دیواره‌های خارجی بهره می‌جستند. «شهر سوخته» که از هزاره‌های سوم و دوم پیش از میلاد سخن می‌گوید اتاق‌هایی بی‌پنجره و تنها با یک در به بیرون داشته. اما عیلامی‌ها در سال‌های 1400 پیش از میلاد پنجره‌های شیشه‌ای می‌ساختند با لوله‌هایی از جنس خمیر شیشه، که در کنار هم و درون یک قاب جای می‌گرفت؛ و این‌گونه نور را به خانه می‌خواندند. در نقش قلعه‌های مادی و آثار «دور شاروکین» ( شهری در بین‌النهرین توسط یکی از پادشاهان آشور ساخته شد). کهن‌ترین دری که از صدر اسلام برجای مانده درِ دروازۀ مهریز یزد بود که با سه در دیگر، به دستور«سرهنگان ابوجعفر کاکویه» برای چهار دروازۀ یزد توسط یک هنرمند آهنگر اصفهانی ساخته شد. در دهه‌های نخستین قرن بیستم که از آن به دوره انتقال در معماری ایرانی یاد شده عناصر و تزیینات ایرانی و فرنگی، به‌گونه‌ای درهم آمیخت. موج مدرنیسم، نوعی ساده‌گرایی خالی از ارزش بصری را به ارمغان آورد و سرنوشت معماری سنتی به قهقرای مدرنیتۀ پوچ و بی‌ریشه‌ای رسید که از فرهنگ غنی ایرانی فاصله داشت و از تناسب معماری با شرایط محیط در مناطق مختلف سخنی به میان نیاورد. بی‌راه نیست گریزی بزنیم بر تنوع پنجره‌های دیرین و معماری بی‌نقص و حساب‌شدۀ ایرانی. ـ «پنجره» : ریشۀ واژۀ پنجره از «پنجارا» سانسکریت به معنای قفس گرفته شده و گمان می‌رود از سدۀ چهارم هجری در زبان فارسی جا خوش کرده است و بعدها معنای عام یافت. معمول‌ترین پنجره‌های ایرانی دولنگه یا یک لنگه است که به درون گشوده می‌شود. «در- پنجره»: کاربرد هم‌زمان در و پنجره است و تداوم کاربرد آن تا امروز بر این دلیل استوار مانده که افراد در حالت نشسته هم دید کافی به چشم‌انداز داشته‌اند.ـ «اُرسی»: نوعی پنجرۀ چوبی مشبک بوده که لنگه‌های آن به جای آنکه روی «پاشنه گرد» حرکت کند، در داخل چهارچوب به سمت بالا حرکت می‌کرده. سطح پنجره‌های ارسی را با نقوش گره‌سازی و شیشه‌های رنگین و ساده می‌آراستند. برخی به غلط ارسی را وامدار معماری روسی می‌دانند درحالی‌که پیشینۀ ایرانی آن فراتر است.ـ «فخرو مدین»: هم حصارهای مشبک متشکل از گل پخته و سفال و کاشی بودند، پیرامون باغ‌ها و اماکن مذهبی تا ازبیرون زیبایی درون دیده شود. و صد حیف که امروز جای خالی پنجره‌های دیروز خالی است، پنجره‌هایی که دست به «وسعت این مهربانی مکرر آبی‌رنگ» می‌ساییدند با دلی به شفافیت شیشه و پایی شکیبا، فرو رفته در دیوار ناشکیبای تاریخ.! پنجره‌هایی که قاب عکس زندۀ تاریخند؛ و نشان زندگی گذران رهگذران.كتابفروشي اينترنتي آبان