توضیحات
مُهر نشان حکاکیشده بر قطعهای سنگ، فلز، یا عقیق است که میتواند علائم فردی یا جمعی را دربرداشته باشد. مهرهای دورۀ اسلامی، به دلیل در دسترس بودن و وجود نمونه های فراوان، توجه محققان را کمتر به خود جلب کرده اند، به طوری که تاکنون پژوهشگران تنها به گردآوری و بازخوانی سجع مهرهای شاهان، افراد صاحب منصب، روحانیون، و افراد طبقۀ مرفه جامعه توجه کردهاند؛ درحالیکه، علاوه بر سجع، عناصری دیگری، چون خط، ترکیببندی، فرم، نقش، و مانند آن در مهرها قابل بررسی است. مهرهای دورۀ قاجار، گویای نحوۀ زندگی و بازتابی از تاریخ اجتماعی و اقتصادی جامعۀ انسانی آن روزگار است. آنچه مهرهای دورۀ قاجار را از دیگر دورهها متمایز می کند، ظهور نقوش انسان در مهرهای افراد عادی جامعه است. مهرهایی از این نوع در اسناد معمولی به وفور یافت میشود که به دلیل کماهمیت بودنشان از نظرها دور ماندهاند. در میان آثار بهجامانده از این دوره، تنها سکهها و مدالها هستند که از نظر روند تولید (حکاکی) شباهت بیشتری به مهرها دارند. «به عبارت دیگر سرسکه نوعی مهر و سکه نقش مهری است که بر زر و سیم زدهاند». در نبود وسایل ارتباط جمعی و رسانهها، دولتها برای انتقال پیام و انشای فرمانها، اعتقادات و باورهای خویش به مردم، به دقت ضرابخانهها را کنترل میکردند و علائم و نمادهای خاصی را روی سکه نقش میکردند. فن ساخت و تولید مهرهای سنتی در دوره قاجار از دو شیوه کلی پیروی می کند. این شیوه ها با توجه به جنس خام صفحه اثرگذار مهرها از یکدیگر متمایز می شود؛ بنابراین مراحل مقدم بر حکاکی در مهرسازی، اعم از مراحل اجرایی ساخت بدنه یا حتی ویژگی های ظاهری مهرها را نمی توان جزو شیوه های مهرکنی دانست. این ویژگی ها اغلب به حرفه های وابسته مهرسازی مربوط می شوند و یا کارایی مهر در امور دیوانی را توضیح می دهند؛ و از همین رو در شیوه های مختلف حکاکی مهر نیز مشابه به نظر می رسند. در دوره قاجار اغلب مهرهای سنگی را از عقیق و مهرهای فلزی را از برنج می ساختند.
کتابفروشی اینترنتی آبان