توضیحات

لاک الکل اسلامی را به معنای آثاری تعریف کرده‌اند که پایه و اساس آن‌ها خمیر کاغذ است. برخی هم لاک الکل اسلامی را آثاری معرفی می‌کنند که بر روی چوب اجرا شده‌اند. قدیم‌ترین آثار لاک‌الکلی در دربار حاکم تیموری، سلطان حسین میرزا، در هرات ساخته شده است. خمیر کاغذ که به عنوان پایه در آثار مختلف استفاده شده، شامل صفحات کاغذ است که روی یک‌دیگر چسبانده شده‌اند. این ماده، شاخصهی صنعت صحافان بوده و این بافت را اغلب مقوا نامیده‌اند. لاک الکل صحافان با نقاشیهای مینیاتور یا تذهیب‌ تزیین شده و باجلای براق به نام “روغن کمان” پوشانیده میشد. این نه فقط برای محافظت نقاشی، که برای زیبایی و تکمیل تزئیات نیز به کار میرفت. حدود اواخر قرن 17 میلادی (11 هـ . ق)، لاک الکل صحافان در اصفهان دچار تغییراتی شد. یکی از این تغییرات، افول نسبی تولید جلد کتاب به عنوان شاخص‌ترین فرم آثار لاک‌الکل بود که هم‌زمان با افزایش اهمیت گونه‌های دیگر اشیای خمیر کاغذی منقوش و جلا داده، به ویژه قلم‌دان و قاب آیینه رخ داد. در این زمان قلم‌دان‌هایی ساخته شدند که نقاشیهای مینیاتور با پیکره‌های انسان به سبک جدید اروپایی داشتند و ساخت آن‌ها برای دربار صفوی صورت گرفته است. در کتاب حاضر بیش از پانصد اثر لاکی اسلامی معرفی شده و به چاپ رسیده است. نویسنده در ابتدا تاریخچهی این هنر، خصوصا مبحث مربوط به آلات مقوایی یا خمیر کاغذی منسوب به قرن 15 میلادی حامل نقوش نفیس و پوشش لاکی زیبا را بیان کرده و سپس به جزئیات و خصوصیات محصولات هر دوره، به خصوص دوره قاجار، پرداخته است. آثار لاکی اسلامی از لحاظ فرم‌شناختی تنوع فراوانی داشته و عبارت‌اند از جلدهای کتاب، قلمدان، صندوقچه، قاب آیینه و آثار کمیاب‌تری چون قاب عینک، جعبهی تمبرهای پستی و بادبزن‌های تاشو. در این کتاب دو گروه از هنرمندان و نقاشان لاکی مورد توجه بوده‌اند: نخست نجفعلی و شاگردانش و دوم، خاندان امامی. این هنرمندان صاحب سبک مقارن قرن 19، در اصفهان مشغول خلق آثار بوده‌اند. نویسنده در بخش‌های بعدی کتاب، نگاهی به رشد و گسترش تاثیرات اروپایی بر شمایل‌نگاری و سبک هنر لاکی ایرانی در نیمهی قرن 19 دارد که در این باب، آثار لاکی روسیه و مقلدان ایرانی آن‌ها بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته‌اند.